Opodatkowanie wydobycia gazu ziemnego i ropy naftowej na świecie - zarys zagadnienia

Zasoby naturalne rozsiane są po całym świecie, w różnym stopniu, a prawa do nich posiada cały szereg państw. Każde z tych państw, udostępniając złoża podmiotom zainteresowanym ich eksploatacją, podejmuje decyzje co do opodatkowania takiej działalności. Stworzenie systemu podatkowego jest efektem konieczności pogodzenia ze sobą z jednej strony potrzeb budżetowych (i świadomości, że skoro dany zasób jest stopniowo pomniejszany, powinno to wiązać się z odpowiednim zadośćuczynieniem dla jego właściciela), z drugiej zaś – utrzymaniem delikatnej równowagi między przynoszeniem państwu - posiadaczowi złóż korzyści pieniężnych, a możliwością odstraszenia zbyt wysokimi obciążeniami potencjalnych czy też już faktycznych inwestorów. W różnych państwach systemy budowane są często wg odmiennych, nieraz niepodobnych do siebie, idei i filozofii przewodnich.

Wydobywanie gazu i ropy można opodatkować na wiele sposobów. Są państwa, w których nakłada się po prostu podatek na zyski firm z działalności tego typu. Spotykamy też systemy, w których państwo pobiera opłatę uzależnioną od ilości wydobytego surowca, czy też od wartości sprzedanej. W niniejszym tekście przedstawionych zostanie kilka systemów podatkowych w różnych państwach: Norwegii, Danii, Holandii, Rosji i USA. Rosja i USA to czołowi światowi producenci surowców energetycznych, w Stanach Zjednoczonych w ostatnich latach mamy do czynienia ze znaczną ekspansją wydobycia surowców ze źródeł niekonwencjonalnych, więc interesujące jest przyjrzenie się opodatkowaniu w tych państwach. Norwegia z kolei to „gazowe mocarstwo” na skalę europejską, poza tym jej podejście do omawianego zagadnienia charakteryzuje się stosunkową prostotą. Dania i Holandia to natomiast państwa, na których rozwiązaniach Polska chciała się wzorować w procesie tworzenia własnych ram prawnych dla eksploatacji węglowodorów, stąd też decyzja o umieszczeniu ich w niniejszym opracowaniu. Oczywiście jest ono tylko zarysem tematu, jego celem nie jest prezentowanie wyczerpującego kompendium wiedzy na temat podatków od węglowodorów na całym świecie, a jedynie prezentacja różnorakich sposobów rozwiązania tej kwestii i umożliwienie czytelnikowi ogólnej orientacji.

Państwa mają oczywiście możliwość swobodnego kształtowania swojej polityki podatkowej, także wprowadzania różnego rodzaju zachęt, jak zwolnienia podatkowe czy preferencyjne opodatkowanie. Są to sytuacje specyficzne, dotyczące czasem tylko określonych obszarów geograficznych (np. pól, których eksploatacja wymaga wyższych kosztów) czy pojedynczych projektów. Nie będą zatem tutaj szerzej i szczegółowo omawiane, tekst ma bowiem zaprezentować ogólne zasady i przewodnie idee, jakie stoją za systemami podatkowymi w różnych państwach.